Ngăn chặn sự bùng nổ năng lượng xanh của Trung Quốc sẽ là một thảm họa.

 (Theo Financial Times, 4/7/2024)- Kể từ khi chính quyền Biden thông qua Đạo luật Giảm lạm phát vào năm 2022, chúng tôi đã lo ngại về cuộc đua trợ cấp công nghiệp xanh. Việc nói về "vượt công suất" của Trung Quốc đã khiến câu chuyện đó tiếp diễn. Các khoản trợ cấp cạnh tranh có thể dẫn đến lãng phí tài nguyên thực tế và tiền của người đóng thuế. Thuế quan đối với các tấm pin mặt trời và xe điện có nguy cơ lan sang thành một cuộc chiến thương mại rộng lớn hơn.

Nhưng nếu như trong 12 tháng tới, ba thế lực chính - Mỹ, Trung Quốc và EU - chấm dứt cuộc đua này thì sao? Mặc dù được thúc đẩy bởi sự đổi mới công nghệ mạnh mẽ và chi phí giảm dần, sự bùng nổ năng lượng xanh có thể không mạnh mẽ như nhiều người trong chúng ta hy vọng.

EU cần phải gia hạn các cam kết của Next Generation EU sau năm 2026 để ngăn chặn sự hỗ trợ dành cho Thỏa thuận Xanh (Green Deal) bị khô héo. Sau cuộc bầu cử nghị viện châu Âu năm 2019, định hướng chính sách rõ ràng là xanh. Tuy nhiên, sau cuộc bầu cử EU vào tháng trước, với sự dịch chuyển sang cánh hữu, điều đó không còn đúng nữa. Cuộc bầu cử lập pháp Pháp có khả năng củng cố thêm sự quay lưng lại với chính sách xanh được đẩy nhanh. Phe của Marine Le Pen không phải là những người hoài nghi về khí hậu như Donald Trump. Nhưng một trong những lời hứa chắc chắn nhất của Rassemblement National là giảm giá dầu diesel cho tầng lớp cử tri lái xe van.

Nếu Trump được bầu ở Mỹ, ông ấy đã hứa sẽ cắt giảm các khoản trợ cấp chuyển đổi năng lượng của Joe Biden. Nhóm của Biden đã dự đoán điều này và biến các khoản trợ cấp trở nên thân thiện với ngành công nghiệp đến mức một nhóm vận động hành lang doanh nghiệp đã tập hợp để bảo vệ chúng. Nhưng sự khác biệt giữa chuyển đổi năng lượng thực sự và “tẩy xanh” (greenwashing) là rất nhỏ. Bằng cách điều chỉnh các quy định hành chính, IRA có thể biến thành công cụ trợ cấp cho các dự án cưng của ngành dầu mỏ, chẳng hạn như hydro xanh (dirty hydrogen).

Nếu Biden được tái đắc cử, Mỹ sẽ duy trì lộ trình xanh. Tuy nhiên, trừ khi có phép màu, thì việc có được đa số phiếu tại Quốc hội cho luật khí hậu mới là rất ít hoặc không thể. IRA là điều tốt nhất chúng ta có thể hy vọng.

Nhưng tầm quan trọng của những gì xảy ra ở châu Âu và Mỹ sẽ nhỏ bé so với những quyết định mà Bắc Kinh phải đưa ra trong 12 tháng tới. Trung Quốc thải ra khí nhà kính nhiều hơn cả châu Âu và Mỹ cộng lại, và đầu tư năng lượng xanh của nước này trong năm 2024 còn lớn hơn cả châu Âu hoặc Mỹ. Đầu tư năng lượng xanh của Trung Quốc vào công nghệ quang điện, pin, phương tiện giao thông năng lượng mới và đường dây truyền tải siêu cao áp tầm xa là nước đầu tiên đạt được quy mô thực sự bắt đầu chuyển đổi toàn bộ nền kinh tế. Vào năm 2023, theo tính toán của nhóm nghiên cứu CREA, đầu tư năng lượng xanh là động lực lớn nhất cho tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc.

Từ nay đến mùa xuân năm 2025, Trung Quốc phải xây dựng các cam kết mới về giảm thiểu carbon theo Thỏa thuận Paris về khí hậu. Câu hỏi đặt ra là các nhà hoạch định chính sách Bắc Kinh có đủ dũng khí và niềm tin để dồn sức vào tốc độ đáng kinh ngạc mà các doanh nghiệp Trung Quốc đang thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng, hay liệu họ có rút lui về một lập trường thận trọng hơn.

Như Lauri Myllyvirta, một trong những chuyên gia năng lượng hàng đầu của phương Tây về Trung Quốc, đã lưu ý, có một khoảng cách đáng lo ngại giữa tốc độ thay đổi đạt được trong vài năm qua và tầm nhìn tương lai dường như được các nhà lãnh đạo ngành năng lượng hàng đầu của Bắc Kinh ưa thích. Trong khi ngành công nghiệp năng lượng mặt trời và gió của Trung Quốc lắp đặt gần 300 GW công suất mới vào năm 2023, thì Cơ quan Năng lượng Quốc gia của nước này dự kiến xây dựng tương lai chỉ hơn 100 GW mỗi năm.

Để giải thích sự thận trọng của mình, Cơ quan Năng lượng Quốc gia (NEA) chỉ ra rằng cần phải phối hợp nhiều hơn trong đầu tư năng lượng xanh và hệ thống định giá hoạt động trơn tru hơn để làm cho hệ thống năng lượng tái tạo trở nên đáng tin cậy. Đây là những vấn đề quen thuộc ở phương Tây.

Nhưng nếu họ kìm hãm sự bùng nổ năng lượng xanh đang thay đổi thế giới của Trung Quốc, thì đó sẽ là một thảm họa theo tỷ lệ lịch sử.

Tốc độ phi thường của đầu tư năng lượng xanh của Trung Quốc trong những năm gần đây có thể kích hoạt các phản ứng phòng thủ ở phương Tây. Nhưng đó là hy vọng tốt nhất của chúng ta để thực sự đạt được sự ổn định khí hậu kịp thời để ngăn chặn thảm họa toàn cầu. Đối mặt với sự cấp thiết của nhiệm vụ này, việc suy nghĩ theo hướng cân bằng là tương đương với một hình thức phủ nhận khí hậu nhẹ nhàng. Nó sẽ khiến thách thức đạt được mức trung hòa trước năm 2060 thậm chí còn khó khăn hơn. Và bằng cách đó, nó làm suy yếu tính đáng tin cậy của cam kết, vốn là nền tảng để xây dựng một liên minh rộng rãi xoay quanh việc giảm thiểu carbon.

Trong giai đoạn 2008-2009, gói kích thích công nghiệp nặng của Trung Quốc đã thúc đẩy phần lớn tăng trưởng của thế giới và đưa lượng khí thải CO₂ toàn cầu lên mức cao mới. Quyết định trong 12 tháng tới sẽ đặt ra câu hỏi liệu đất nước này có tiếp tục đà tăng trưởng xanh toàn cầu trong những năm tới hay không.